Cinevox Le cinéma vu par les belges
De 51ste editie (9 t/m 20 oktober) van Film Fest Gent kent haar eerste titels. Het Classics-programma American Dream / American Nightmare, gecureerd door Patrick Duynslaegher, doorprikt de Amerikaanse politieke bubbel met vijftien films die de fragiele democratie van de VS op de korrel nemen.
Op 5 november 2024 trekken de Amerikanen naar de stembus. Wie mag aan zijn tweede ambtstermijn beginnen: Joe Biden of Donald Trump? Nu misschien wel de belangrijkste en meest gepolariseerde Amerikaanse verkiezingen sinds mensenheugenis voor de deur staan, zal het Classics-programma American Dream / American Nightmare van Film Fest Gent in de Hollywoodcinema duiken die de huidige crisis en politieke malaise heeft voorspeld, verbeeld en gefantaseerd.
“De geschiedenis herhaalt zich zonder verpinken. Doomsday-scenario’s lijken terug volop aan de orde. Richard Nixon kan je zien als een voorloper van Trump. De pro-Palestijnse studenten die universiteitscampussen bezetten, roepen herinneringen op aan de studenten die in de sixties en de vroege seventies protesteerden tegen de Vietnamoorlog. En zelfs de angst voor een nieuwe kernoorlog sluimert in de achterhoofden. De echo’s van het verleden in het heden zijn alomtegenwoordig,” aldus Patrick Duynslaegher.
De Amerikaanse filmgeschiedenis is geplaveid met samenzweringsthrillers, presidentsportretten, Deep State-intriges, Armageddon-scenario’s en totalitaire dystopieën. Het is een fascinerende obsessie van Hollywood waar menig regisseur zich heeft op los gelaten. Regisseurs als Stanley Kubrick en Sidney Lumet ensceneerden met respectievelijk ‘Dr. Strangelove or: How I Learned to Stop Worrying and Love the Bomb’ (1964) en ‘Fail Safe’ (1964) zelfs in hetzelfde jaar – maar op geheel verschillende wijze – de gitzwarte gevolgen van de kernwapenwedloop. Met ‘Fail Safe’ brengt Film Fest Gent een film terug naar het grote scherm die al te vaak in de schaduw is blijven staan van Kubricks spectaculaire satire.
Met ‘The Manchurian Candidate’ (1962) maakte John Frankenheimer de moeder van alle samenzweringsthrillers. Meer dan veertig jaar later wist de remake van Jonathan Demme er een eigentijdse draai aan te geven, zonder aan kracht in te boeten. In de seventies wierp Alan J. Pakula zich op als meester van het scheppen van een conspiratieve sfeer. De waarheid op losse schroeven. Zijn geniale ‘paranoiatrilogie’ – met ‘All the President’s Men’ (1976) als het meest populaire deel – is een mijlpaal van de politiek getinte Hollywoodcinema van dat decennium. Soms was het ook te doen om de macht achter de macht en om organisaties die onafhankelijk van het politieke leiderschap opereren. Zo orkestreerde Sydney Pollack in ‘Three Days of the Condor’ (1975) een suspenseplot over illegale praktijken binnen de CIA en bewees hij het wantrouwen van de Amerikaanse burger in zo’n organisaties.
Het programma biedt ook de unieke kans om het nooit in België verschenen ‘Winter Kills’ (1979) van William Richert te zien op het witte doek. Deze labyrintische en ambitieuze genremix is even ingenieus als compleet absurd en verzamelt een bizar amalgaam aan sterren: Jeff Bridges, John Huston, Anthony Perkins, Toshiro Mifune, Ralph Meeker, Sterling Hayden, Eli Wallach en zelfs Elizabeth Taylor. De kleurenfotografie is van de legendarische DoP Vilmos Zsigmond (‘Close Encounters of the Third Kind’, ‘The Deer Hunter’, ‘Blow Out’). Door zijn duidelijke knipogen naar John F. Kennedy en zijn familie, het getroebleerde productieproces en de desoriënterende balans tussen zwarte humor en politieke charge is ‘Winter Kills’ uitgegroeid tot een cultklassieker die te lang is blijven liggen op de planken van de filmarchieven.
In zo’n Amerikaanse filmhistoriografie kan chroniqueur Oliver Stone niet ontbreken. Van zijn presidentsportretten is ‘Nixon’ (1995), met een magnifieke Anthony Hopkins in de hoofdrol, wellicht het meest complexe. In deze meer dan drie uur durende gedramatiseerde interpretatie van de afvallige Amerikaanse president Richard Nixon overrompelt Stone de kijker met een versplinterd narratief vol Shakespeariaanse tragiek.
Tot zover het verleden, maar wat brengt de toekomst? Gaat de VS een gemilitariseerde dystopische toekomst tegemoet zoals in het verwoestende, satirische ‘Starship Troopers’ (1997) van Paul Verhoeven? Deze sciencefiction oorlogsfilm drijft de spot met de Amerikaanse idealen en houdt ons anno 2024 nog steeds een pijnlijke spiegel voor.
